Glony w stawie kąpielowym – podstawowe informacje

Glony powstają niemal w każdym naturalnym zbiorniku, dlatego trudno ich uniknąć również w stawie kąpielowym. Dopóki występują w kontrolowanej ilości i nie dopuszcza się do ich nadmiernego rozrostu – nie stanowią zagrożenia dla czystości stawu i bezpieczeństwa kąpiących. Problem może się pojawić wtedy, gdy glony zaczną zaburzać równowagę biologiczną zbiornika.  Wówczas nie pozostaje nam nic innego, jak podjąć z nimi walkę.

                

Glony w stawie kąpielowym – skąd się biorą i kiedy są bezpieczne dla zbiornika?

Podobnie, jak wszystkie inne rośliny tak i glony potrzebują do rozwoju światła słonecznego i substancji odżywczych. Głównym składnikiem ich pożywienia są fosforany, które najczęściej występują w wodach wodociągowych i studziennych, wykorzystywanych do napełniania stawów kąpielowych. Substancje pokarmowe dla glonów powstają na skutek rozkładu materii organicznej i mogą się dostać do zbiornika wraz z wodami opadowymi. Nadmierny rozwój glonów może być również spowodowany złą konstrukcją zbiornika, gdy ten jest zbyt płytki lub wydzielono w nim za małą strefę regeneracyjną.  Płytki staw szybko się nagrzewa i staje się doskonałym siedliskiem dla różnego rodzaju glonów. Mała ilość roślin w stawie kąpielowym nie sprzyja właściwemu oczyszczaniu wody, a ilość tlenu produkowanego przez rośliny jest wówczas niewystarczająca, by utrzymać równowagę biologiczną.  Problem z glonami może pojawić się o każdej porze roku, ale najczęściej zdarza się to wczesną wiosną i w sezonie jesiennym, kiedy to glony nie mają konkurencji w postaci roślin i bakterii. Ich nadmiar może spowodować obniżenie twardości węglanowej wody i doprowadzić do wahań w poziomie pH. Warto jednak pamiętać, że glony w stawie kąpielowym potrafą przynieść mu też wiele korzyści, są odpowiedzialne za zaopatrywanie wody w tlen i stanowią istotne ogniwo łańcucha pokarmowego, będąc pożywieniem dla innych organizmów zamieszkujących nasz zbiornik.

           

Rodzaje glonów w stawie kąpielowym

W stawach kąpielowych rozwijają się różne rodzaje glonów: jednokomórkowe zielenice, glony nitkowate, okrzemki, czarne krasnorosty, ramiennice, a nawet groźne sinice. Przyczyną ich nadmiernego rozwoju jest zbyt duża ilość miogenów (węgiel, azot, fosfor) w wodzie, określana za pomocą tzw. „Stosunku Redfileda”. Właściwa proporcja azotu do fosforu to stosunek 16:1. Jakiekolwiek odstępstwa od tej normy powodują zwiększenie się biomasy glonów, pojawienie się większej ilości zielenic lub przewagę sinic w zbiorniku. Fitoplankton czy jednokomórkowe glony z grupy zielenic zabarwiają wodę na zielono. Często występują wiosną przed rozpoczęciem sezonu wegetacyjnego roślin wodnych lub późną jesienią po obumarciu bakterii. Poniżej przedstawiamy zdjęcia najczęściej spotykanych rodzajów glonów.

Fitoplankton, zielenice jednokomórkowe i wodorosty

Euglena zielona

Euglena czerwona

Fitoplankton

Okrzemki

Ramiennica krucha

Krasnorosty

Glony nitkowate

Krystalicznie czysta woda z małą ilością jednokomórkowych glonów, mająca wysoką zawartości fosforanów sprzyja rozwojowi tzw. glonów nitkowatych. Występują one na kamieniach, roślinach wodnych bądź w formie pływających kożuchów, gromadząc się przede wszystkim w potokach, w ujściu filtrów i kaskad, czyli wszędzie tam,  gdzie istnieje większa ilość substancji odżywczych. Na dodatek są wyjątkowym utrapieniem, walka z nimi jest bardzo trudna i czasochłonna. Można likwidować je przy użyciu specjalnych preparatów do zwalczania glonów nitkowatych np. AlgoSplit lub usuwać mechanicznie, wykorzystując do tego odpowiednio dobrane końcówki odkurzacza do oczek wodnych.

Gałęzatka

Skrętnica

Uwikło

Zrostnica

Mużocja

Sinice

Sinice należą do grupy cyjanobakterii, dawniej uważane były za rośliny, w chwili obecnej zaliczane są do mikroorganizmów bakteryjnych. Bakterie te mają zdolność do fotosyntezy przy jednoczesnym pobieraniu substancji odżywczych z materii organicznej w wodzie ze stawu. Barwią wodę na zielono, siwo lub niebiesko lub pokrywają szaroniebieskim nalotem wszystkie kamienie w zbiorniku, łącznie z dnem i roślinnością podwodną. Są wyjątkowo niebezpieczne, większość z nich wytwarza groźne toksyny. Kąpiel w stawie z cyjanobakteriami może zakończyć się wysypką, zapaleniem spojówek oraz wymiotami czy biegunką. Zwalczamy je za pomocą preparatu CyanOxide.

Microcystis aeruginosa

Anabaena

Kiedy glony stają się zagrożeniem dla zbiornika?

Pierwszą oznaką, że staw kąpielowy został opanowany przez glony, jest nagłe pogorszenie się jego wyglądu.  Zbiornik staje się nieestetyczny, a znajdująca się w nim woda – szkodliwa dla ludzkiego zdrowia. Gdy glony obumierają, opadają na dno stawu, tworząc w ten sposób strefę beztlenową, w której następuje gnicie szczątków i wydzielanie się tlenku węgla i metanu. W konsekwencji, nad stawem zaczyna unosić się nieprzyjemny zapach, sygnalizujący całkowite zaburzenie równowagi biologicznej w środowisku wodnym. Jedynym wyjściem, jakie mamy w tej sytuacji, to oczyścić dno stawu z obumarłego fitoplanktonu, wszelkich osadów, glonów nitkowatych i szybko unormować parametry wody.

Jak zapobiegać pojawianiu się glonów w stawie kąpielowym?

O wiele łatwiej jest zapobiegać powstawaniu glonów niż podejmować z nimi walkę, gdy opanują zbiornik. Z tego powodu warto przede wszystkim postawić na profilaktykę. Stworzenie w stawie i jego bliskim otoczeniu warunków niesprzyjających rozwojowi glonów to najlepsza droga, by uniknąć późniejszych problemów z czystością wody i jej parametrami.

Rozwojowi glonów można zapobiegać poprzez:

Przemyślaną aranżację roślinną w stawie i wokół niego

Każdy staw kąpielowy powinien mieć profesjonalnie zaprojektowaną strefę regeneracyjną, w której znajdują się rośliny wspierające proces oczyszczania się wody. Należy zwrócić tu uwagę na wielkość tej strefy – musi być dostosowana do charakteru stawu jak i do wybranego złoża mineralnego. Istotny jest również właściwy dobór i sposób nasadzenia samych roślin repozycyjnych. Rośliny takie jak np. wywłócznik, mięta nawodna czy rogatek sztywny produkują tlen i usuwają zanieczyszczenia organiczne, które mogłyby być pożywką dla glonów. Korzystnym rozwiązaniem może być również posadzenie odpowiednich roślin wokół stawu. Wybierając te, które swoimi liśćmi, łodygami czy kwiatami zacienią częściowo lustro wody, sprawimy, że glony nie będą mieć korzystnych warunków do rozwoju – głównie z powodu braku słońca.

Dobór właściwych minerałów, substratów i mieszanek złóż mineralnych i filtracyjnych

Idealnym sposobem na ograniczenie rozrostu glonów jest zastosowanie odpowiednio dobranych minerałów w strefie regeneracyjnej, strefie filtracji bagiennej lub bezpośrednio w komorze filtracyjnej. Złoża typu: BioKalonit, BioChalix, BioZeolit czy BioPorif w znaczący sposób przyczyniają się do stworzenia równowagi biologicznej w stawie, a tym samym do redukcji populacji glonów. Należy pamiętać też o regularnym stosowaniu odpowiednio dobranych preparatów bakteryjnych typu EcoGerm Starter, EcoGerm Ponds lub EcoGerm Lakes.

Nadanie zbiornikowi właściwej formy i zastosowanie wydajnych systemów filtracji wody

Wiele zależy również od samego wyglądu zbiornika. Jeśli będzie on bardzo płytki, doprowadzimy do  tego, że będzie się w nim szybciej nagrzewać woda, a to sprzyja rozwojowi glonów. W zależności od jego przeznaczenia i od parametrów wody służącej do napełniania stawu, dobiera się odpowiednie rozwiązania technologiczne i filtracyjne. Właściwe zaprojektowanie i wykonanie stawu kąpielowego  jest podstawą utrzymania w nim czystości.

Regularną kontrolę parametrów wody

Warto również raz na jakiś czas zastosować specjalny zestaw do testowania wody, który pozwala odczytać jej podstawowe parametry m.in. poziom Ph i twardość. Bardziej dokładne analizy (poziom azotanów i azotynów, fosforanów itp.) należy wykonywać minimum 3 razu w roku. Umożliwi nam to w porę zareagować na zachwianie równowagi biologicznej w stawie i skuteczniej przeciwdziałać problemom. Do regulowania poziomu KH służy ekologiczny preparat o nazwie PondStabil.

Właściwa pielęgnacja i eliminowanie potencjalnego zagrożenia

Nadmiar glonów to często efekt  naszych zaniedbań, złej pielęgnacji i błędów w użytkowaniu samego kąpieliska. Opadające na staw kąpielowy pyłki, igły, liście i kawałki koszonej trawy to duże zagrożenie dla jego czystości.  Dzięki regularnemu zbieraniu wszelkich zanieczyszczeń z powierzchni lustra wody i przycinaniu obumarłych roślin wodnych, nie dopuszczamy, by opadały na dno stawu i stanowiły pożywkę dla kolejnych pokoleń glonów. Problem spadających liści można rozwiązać np. rozciągnięciem specjalnej siatki nad stawem w okresie jesiennym. Ogromnym zagrożeniem są także azot i fosfor zawarte w nawozach do trawnika i roślin rosnących w pobliżu kąpieliska. Jeśli dostaną się do wody np. wraz z opadami – mogą zasilić wzrost wszelkiego rodzaju glonów. Należy mieć to na uwadze i unikać stosowania jakichkolwiek nawozów mineralnych w najbliższym otoczeniu stawu. Bardzo ważną sprawą jest też konieczność zmycia z ciała olejków i kremów do opalania przed kąpielą w naszym ekobasenie.

Jak walczyć z glonami w stawie kąpielowym?

Walka z nadmiarem glonów jest żmudna i trudna,  ale niestety niezbędna, jeśli zależy nam na zdrowym i pięknym stawie. Do najpopularniejszych metod walki z glonami zaliczamy:

Przejęcie kontroli biologicznej nad glonami

W zwykłych stawach ogrodowych pośrednią formą walki z glonami jest kontrola populacji ryb. Ponieważ w stawach kąpielowych zazwyczaj unika się takich hodowli, rozwiązaniem może być stworzenie w zbiorniku wyjątkowo korzystnych warunków dla rozwoju roślin wodnych, organizmów planktonożernych takich jak np. wioślarki i dla bakterii konkurujących z glonami o pożywienie. Kolejne metody to regularne wzbogacanie wody o bakterie nitryfikacyjne, stosowanie bezpiecznych adsorbentów fosforanów i dosadzenie nowych roślin, które sprzyjają naturalnemu oczyszczaniu się wody. Tą drogą można też na przykład wprowadzić do zanieczyszczonego stawu małże – organizmy uważane za świetne filtratory wody. Filtrują one wodę z fitoplanktonu, pierwotniaków, drobnej zawiesiny organicznej i wymoczki powodującej mleczne zmętnienie wody. Popularnym małżem, nadającym się do stawów kąpielowych jest m.in. racicznica zmienna, która całymi koloniami oblepia elementy dna zbiornika. Mimo niewielkiego rozmiaru, pojedyncze okazy potrafią przefiltrować nawet 3 litry wody na dobę, między innymi właśnie z glonów.

Preparaty i minerały zapobiegające rozwojowi glonów

Istotą walki z glonami jest ograniczenie występującego w wodzie fosforu, który stanowi ich główną pożywkę – służy do tego preparat o nazwie PhosSorb. Na rynku dostępne są też środki, których zastosowanie powoduje natychmiastowe zabicie glonów nitkowatych np. AlgoSplit. Środki te są wyjątkowo skuteczne w walce z zielenicami, ale trzeba uważać, by nie stosować ich w nadmiarze, bo wpływa to na pogorszenie kondycji całego ekosystemu. Doraźne i rozważne używanie preparatów na glony, nie zaburza funkcjonowania całego stawu. Zapobiegawczo możemy stosować przez cały sezon naturalny produkt o nazwie AlgoStopper. Najwłaściwszym i polecanym rozwiązaniem jest jednak umieszczenie na stałe w zbiorniku (w strefie regeneracyjnej, w filtrze bagiennym, w komorze filtracyjnej lub w module filtra bębnowego) naturalnego, mineralnego adsorbenta fosforanów typu BioChalix lub PhosBinder.

Mechaniczne oczyszczanie stawu z glonów nitkowatych

Najprostszą metodą usuwania glonów nitkowatych jest wyciąganie ich przy użyciu własnych rąk lub grabi ogrodowych. Oczyszczanie stawu przeprowadza się też przy pomocy specjalnego odkurzacza do oczek wodnych. Zastosowanie odpowiedniej końcówki ssącej pozwala usuwać glony żywe, obumarłe czy opadłe na dno, a także oczyszczać kamienie, murki i inne elementy stawu kąpielowego. Nie jest to jednak sposób, który da nam gwarancję pozbycia się problemu raz na zawsze i jest dosyć czasochłonny. Należy pamiętać, że usunięte w ten sposób glony potrafią odrosnąć w przeciągu paru dni. Bez usunięcia z wody stawowej nadmiaru fosforanów, pracę taką będzie trzeba powtarzać co tydzień.

Zastosowanie lamp UV

Lampa swoim światłem (bardzo wysokie natężenie promieni UV) niszczy glony i wirusy znajdujące się w wodzie przepływającej przez jej obudowę. Jest często stosowana w ekobasenach w których nie można z różnych względów doprowadzić do równowagi biologicznej. To bardzo szybka i skuteczna metoda na pozbycie się efektu „zielonej wody”. Wadą tego rozwiązania jest to, iż zabijamy także całe życie biologiczne (bakterie, zooplankton itp.) jakie znajdzie się w naświetlanej wodzie (strefa regeneracyjna stawu jest bezpieczna, tam cały biofilm znajduje się na złożu mineralnym). Lampa UV powinna być stosowana wyłącznie okresowo i zgodnie z zaleceniami projektanta. Po jej użyciu należy niezwłocznie dodać do wody preparaty bakteryjne EcoGerm Starter i EcoGerm Lakes.

                            

Należy pamiętać, że sposób walki z glonami i metoda kontrolowania ich populacji powinna być dostosowana do budowy zbiornika i charakteru funkcjonującego w nim ekosystemu. Kwestie te najlepiej jest zatem ustalać z architektem krajobrazu już na etapie wykonywania stawu kąpielowego. Profilaktyczne stosowanie niektórych rozwiązań może okazać się najlepszym sposobem na uniknięcie problemów w przyszłości – pozwoli nam nie tylko zaoszczędzić nerwów, ale i pieniędzy, które musielibyśmy wydać na zwalczenie glonów.